فوتوریسم

فوتوریسم

انقلابی ترین نگرش نسبت به جهان مدرن و مقتضیات و خصوصیات آن در جنبش فوتوریسم در ایتالیا در پیش از جنگ جهانی اول ظهور کرد . بانیان و پدید آورندگان این مکتب فکری و هنری خواستار جهانی بودند که یکسره خود را با شرایط جدید به وجود آمده در اثر انقلاب صنعتی و ظهور تکنولوژی جدید تطبیق دهد و آنچه را که مربوط به گذشته و جهان قبل از صنعت مدرن است ، به بوته فراموشی ،و یا بعبارتی به زباله دان تاریخ بسپرد .بنیانگذار این سبک ، نویسنده و نقاش ایتالیایی فیلیپوتوماسو مارینتی تحصیل کرده دانشگاه سوربن فرانسه بود . وی درسال 1909 در روزنامه معروف فیگارو در پاریس منشو ر فوتوریسم را منتشر کرد. او در بخشی از این منشور می نویسد : « ما تاکید می کنیم که زیبایی جهان توسط زیبایی جدیدی به نام سرعت ، غنای فزون تری یافته است »

این جمله را می توان به موضوع اصلی این سبک تلقی کرد. این جنبش به سرعت حوزه فکری و هنری پیشرو در ایتالیا را تحت تاثیر قرار داد . در طی مدت کوتاهی ، نویسندگان ، نقاشان ، مجسمه سازان ، معماران ، طراحان صحنه ، موسیقیدانان و فیلمسازان معروف ایتالیا به این جنبش گرویدند . آنها معتقد بودند که تحولات بنیادی که با سرعتی شتابان جهان قرن جدید را تغییر داده ، باید در همه عرصه ها نمود و بروز پیدا کند و می بایست خود را کاملا در مسیر آهنگ این تحولات قرار داد . عصر حرکت و سرعت باید نمودی بارز در هنر مناسب این عصر داشته باشد . برای اولین بار پس از گذشت حدود سه قرن از ظهور سبک باروک در ایتالیا (قرن 17 ) بود که مجددا این کشور بعنوان خاستگاه اندیشه و سبکی جدید در هنر مطرح گردید. به همین دلیل پیروان این جنبش خود را نخستین جوانان ایتالیا پس از قرن ها خواندند . بعد از پیوستن یک معمار جوان و تازه فارغ التحصیل به نام آنتونیوسانت الیا و انتشار منشور معماری فوتوریست در سال 1914 توسط وی ، سبک فوتوریسم رسما وارد حوزه معماری شد . نکات مهم ذکر شده توسط سانت الیا در این منشور که زیر بنای فکری این جنبش در حیطه معماری و شهرسازی را تشکیل می داد به این قرار است.

«ما در خیابانهایی که برای نیازهای بشر چهار، پنج، شش قرن پیش ساخته شده زندگی می کنیم ... محاسبات براساس مقاومت مصالح ، استفاده از بتن آرمه و فولاد ، مانع از معماری به مفهوم قدیمی و کلاسیک شده است ...

ما دیگر این احساس را نداریم که مردان کلیساهای بزرگ ، قصرها و تریبون ها هستیم . ما مردان هتلهای بزرگ ، ایستگاه های راه آهن ، خیابانهای وسیع ، بنادر عظیم ، بازارهای سر پوشیده ، رواقهای روشن ، جاده های مستقیم و تخریب های سودمند هستیم .ما باید شهر فوتوریسم را همچون یک کارگاه کشتی سازی هناور و پر هیاهو ، متحرک و فعال با تمام جزئیاتش ، ابداع و مجددا بازسازی کنیم . خانه فوتوریسم باید همانند یک ماشین عظیم باشد . آسانسورها دیگر نباید همچون سوراخ های کرم در گوشه های راه پله پنهان شوند . خود قفسه راه پله به دلیل بلا استفاده بودن ، باید حذف شود . آسانسورها می بایست همانند اژدهایی ساخته شده از آهن و شبیه بر پیکر ساختمان بالا روند . خانه ساخته شده با بتن شیشه و آهن و عاری از نقاشی و مجسمه و غنی به سبب زیبایی خطوط و برجستگی هایش ، و بسیار زشت به لحاظ سادگی مکانیکی اش ، با توجه به احتیاجات و نیازها و نه بر طبق قوانین شهرداری ساخته خواهد شد .تزئین بایستی برچیده شود ... . همه چیز باید دگرگون گردد .بیایید بناهای تاریخی ، پیاده رو ها ، پاساژها و راه پله ها را واژگون کنیم . بیایید خیابانها و میدان ها را پایین ببریم و سطح شهر را بالا بیاوریم ... .

همانگونه که پیشینیان منبع الهام خود در هنر را در طبیعت جست و جو می کردند ، ما باید منبع الهام خود را در جهان مکانیکی که بوجود آورده ایم پی جویی کنیم ... .

هر نسلی باید شهر خود را بسازد ... »

سانت الیا در ابتدا تحت تاثیر نهضت هنر نو و خصوصا البریش قرار داشت . اگر چه سانت الیا هیچ ساختمانی به سبک فوتوریسم احداث نکرد ، ولی کار بزرگ او علاوه بر تبیین منشور معماری فوتوریسم ، ترسیم شهر جدید مطابق با اصول نظری جنبش فوتوریسم بین سالهای 1914-1913 بود . تصاویر این شهر خیالی بسیار مدرن شامل یکسری آسمانخراشهای بسیار مرتفع ، بدون هیچگونه تزئینات و رجعت به تاریخ بود . از زیر و مجاور این سازه های بتنی و فولادی عظیم ، پل ها و خطوط ارتباطی برای اتومبیل ، قطار و مترو در چندین طبقه عبور می کرد . وی شهرهایی را در ذهن خود تصور کرده بود که مشابه آن درآن زمان در اروپا وجود نداشت . شاید فقط نمونه های ناقص و ابتدایی آنها را می شد در نیویورک و شیکاگو ، پیش از جنگ جهانی اول در آمریکا مشاهده کرد . طرح های سانت الیا به اتفاق سایر طرفداران این جنبش ، از جمله ماریو چیاتونه و مارسلو نیزولی در سال 1914 در میلان در نمایشگاهی به نام « گذارده شد و بسیار مورد توجه محافل هنری و معماری قرار گرفت . از سانت الیا حدود سیصد تصویر برجای مانده است .

شروع جنگ جهانی اول ، آغازی بود بر پایان جنبش فوتوریسم. در سال 1915 ایتالیا وارد جنگ شد و بسیاری از پیروان فوتوریسم با توجه به افکار ملی گرایانه خود و به طرفداری از افکار انقلابی فاشیست ها راهی جبهه های جنگ شدند . سانت الیا هم در جنگ شرکت کرد و یک سال بعد در سال 1916 در خط مقدم جبهه کشته شد . اگر چه بعد از پایان جنگ نمایشگاه هایی از کارهای فوتوریست ها در دهه 1920 و اوایل دهه 1930 بر گزار شد ، ولی اهمیت این جنبش بعد از جنگ چندان مورد توجه نبود . عمر جنبش فوتوریسم نسبتا کوتاه بود . هیچ ساختمان مهمی به این سبک ساخته نشد . این جنبش بعنوان یک نظریه فکری فراگیر فقط در شمال ایتالیا مطرح بود ولی با وجود همه این موارد ، به علت مباحث مطرح شده توسط نظریه پردازان این سبک ، که همه در راستای تبیین عصر جدید و خصوصیات و مقتضیات جهان مدرن بود ، این جنبش حائز اهمیت بسیار است . خصوصا در اشکال و تصاویر کشیده شده توسط سانت الیا و سایر معماران فوتوریسم ، شهرهایی به نمایش گذاشته شد که پس از نیم قرن ، یعنی در دهه 1960 ، به منصه ظهور رسید . سیطره اتومبیل و تکنولوژی باعث بوجود آمدن شهرهایی شد که تنها در تصور و ذهن این معماران انقلابی وجود داشت . مطالب نظری معماری فوتوریسم همچون توجه به علم و تکنولوژی و جهان آینده ، حمل و نقل سریع السیر ، گسست از گذشته ، حذف تزئینات ، بلند مرتبه سازی و نمایان کردن اجزای عملکردی و تکنولوژیک ساختمان ، همه مواردی بودند که بعد ها تاثیر بسیار زیادی بر افکار و طرح های معماران مدرن متعالی ، همچون کوربوزیه و گرو پیوس و همچنین سبک هایی چون کانستراکتیویسم (ساختارگرایی) وهای – تک داشتند . در پایان باید عنوان کرد که هنرمندان جنبش فوتوریسم ، زبان هنری عصر مدرن را بصورتی شفاف و عریان تبیین کردند و چهره جهان مدرن در قرن بیستم را بسیار پیش از سایرین در تصاویر خود نشان دادند.

تخیل در معماری- فوتوریسم معماری

تخیل در معماری امروز کشور ما عنصری به خواب فرو رفته می باشد. عنصری که آموزش ندیده و پرورش نیافته است. به گونه ای که معماران در کارهای خود به عرصه تخیل قدم نمی گذارند، غافل از اینکه در دنیای پیشرفته کنونی تخیل در زیبایی و ماندگاری اثر تاثیر بسزایی دارد.

تخیل به عنوان تصور چیزهایی که وجود ندارند سه جنبه اصلی دارد :

1- ترکیب شهودی تصاویر و مفاهیم

2- تلفیق کارکردهای بازآفرینانه حافظه و خاطره با نوآوری های سازنده

3- میانجی گری میان تجارب گذشته و دستاوردهای حاضر : نقش تولیدی و سازنده تخیل

تاثیر این سه جنبه بر معماری و نوآوری در معماری بسیار مهم میباشد . به گونه ای که معمار با ترکیب تصاویر جای گرفته در ذهن خود و همچنین تصور ذهنش از آینده می تواند طرحی نوآورانه ارائه دهد.

در هم شکستن محدودیت ها و ذهنیات گذشته باعث میشود که معمار بتواند بنایی را که وجود ندارد و امکان ساختن آن ممکن نیست تصور کند و در پی ساخت آن برآید در مرحله بعدی تلفیق کارکردها ی حافظه و برخورد آن با نوآوری های سازنده ، معمار را در جهتی پیش میبرد که طرح تخیلی خود را باور کرده و قابل اجرا بداند. در مرحله بعد طرح تخیلی معمار نقش تولیدی و سازنده می یابد به طوریکه معمار طرح خود را قبول کرده و ذهن خود را به سمتی هدایت میکند که در پی ساخت اثر خلق کرده در ذهن خود باشد.

مکتب فوتوریسم به عنوان تخیلی ترین مکتب مطرح شده می تواند الگوی کار معماران و همچنین زمینه ای برای پروراندن علم تخیل در آن ها باشد و زمینه را برای نوآوری و خلاقیت بگشاید.

مکتب فوتوریسم به جای در گذشته و حال ماندن ، نیاز به در آینده بودن را مطرح میکند .

آینده چگونه خواهد بود ؟

معماری آینده چگونه خواهد بود؟

اگر شروع به تخیل در این زمینه کنیم میتوانیم خلاقیت بیشتری در کارهای خود ارائه دهیم و دید بازتری نسبت به بناها و همچنین انسان هایی که قرار است در طرح ها و بناهای خلق شده توسط معمار زندگی کنند داشته باشیم.