سبک
معماری رُومانِسک - بخش اول
به
گزارش پایگاه جامع معماری اَرگان: معماری رومانسک اصطلاحی است که جهت تشریح موضوعی
از اروپا که معماری را در اواخر قرن ۱۰ تحت تأثیر قرار داد و در روش گوتیک دخالت خود
در طول قرن ۱۲- روش رومانسیک در انگلستان بصورت سنتیتری به نام معماری نورمان خوانده
شد- معماری رومانسیک با کیفیت تودهای آن، دیوارهای ضخیمش، طاقهای گردش، پایهها محکم،
تاقهای فنری برجهای بزرگ و دالانهای تزئین شدهاش شناخته شدهاست- هر ساختمانی شکل
واضحی را نشان میدهد و به ندرت دارای نقشههای معمولی متقارن هستند بنابراین نمای
کلّی آنها نسبت به ساختمانهای گوتیک که دنبالروش است سادهتر به نظر میرسد-
این روش درست در طول اروپا قابل تشخیص است علیرغم
خصوصیات علی و مواد مصرفی متفاوت- اگر چه قلعههای زیادی دراین دوره وجود داشت اما
آنها قابل قیاس با کلیساهای غیرقابل شمارش که بهترین آنها کلیساهای صومعه بود نیستند
بیشتر آنها هنوز موجودند که بیش کامل و به ندرت قابل استفاده- کاندرال زیر، چپ و کلیسای
گوتیک بانوی ما رومانسیک ابتدا بوسیله چارلز و میگرویل باستانشناس بکار رفت او در
اوایل قرن ۱۹ جهت تشریح معماری اروپای غربی از قرن ۳الی ۵ زمانی که تاریخ بیشتر ساختمانها
مشخص نبود به کاربرد بنابراین شرح آن قابل اثبات نیست-با اَرگان همراه باشید
این اصطلاح در حال حاضر برای دوران محدودتری از اواخر
قرن ۱۰ قرن ۱۲ به کار میرود- لغت جهت توضیح روشی به کار میرود که قرون وسطایی شناخته
شده و دلالت بر گوتیک دارد هنوز طاقهای رومی را در خود دارد و بنابراین به نظر میرسد
ادامه پشت روم باشد البته خیلی سادهتر و نوعی با تکنیکهای حاذقانه کمتر است- اصطلاح
پیش- رومانسیک بعضی مواقع به معماری آلمان در دوران کارولینگیان و اوتانیان اطلاق میشود
در حالیکه رومانسیک اولیه به ساختمانهای ایتالیائی، اسپانیائی و قسمتی از فرانسه که
خصوصیات رومانسیک دارند اما از لحاظ زمانی به دوران ماقبل صومعه کلانی میرسند گفته
میشود- تاریخ بامبورگ کاتدرال مطلبی مجزا از تعداد زیادی از کلیساهای بزرگ رومانسیک
از سنت آلمان ارائه دادهاست-
پایه،
اساس
معماری رومانسیک یک روش متمایز بود که در سطح اروپا از زمان امپراطوری رومان انتشار
یافت علیرغم نقش هنر تاریخی قرن نوزدهم که معماری رومانسیک ادامهای از رومان بود در
حقیقت تکنیکهای ساختمانسازی رومان با آجر و سنگ به شدت در بیشتر قسمتهای اروپا از
بین رفته بود و دربیشتر کشورهای شمالی اصلاً پذیرفته نشده بود مگر در ساختمانهای اداری
در حالیکه در اسکاندیناوی اصلاً شناخته نشود-
مدت
زمان کمی پس از آخن کاتدرال دستنویسهای قابل ملاحظهای از قرن ۹ وجود دارد که نشان
دهنده نقشه ساختمان صومعه اس تی گان در سوئیس است نقشهای با تمام جزئیات است با دیرنشینهای
مختلف و سطوح عملکرد آنها- بزرگترین ساختمان کلیسا است که نقشه آن بطور متمایزی آلمانی
است- دارای دو برآمدگی در دو انتهایش است همچنین سازماندهی که دارد عموماً درجای دیگری
دیده نمیشود-
خصوصیت
دیگر کلیسا تقسیمبندی منظم، نقشهٔ گرد برج صلیب است که مقیاسی است برای تمام نقشه-
این خصوصیات هر دو در رومانسیک پیشین کلیسای مایکلز، هیلدشایم دیده میشود
۱۰۳۰-۱۰۰۱- معماری روش رومانسیک به طور هم زمان در شمال ایتالیا، قسمتهایی از فرانسه
و پنسیلوانیای ایبریایی در قرن دهم و قبل ازتأثیرگذاری صومعههای کلونی گسترش یافت-
این روش را بعضی مواقع رومانسیک اولیه یا لامبارت رومانسیک مینامیوند که خصوصیات آن:
دیوارهای ضخیم، فقدان مجسمه و وجود طاقهای تزئینی ریتمیک به عنوان کمربند لامبارت شناخته
شدهاست-
سیاست
کاتدرال ساینت فرانت، پری جوکس، فرانسه دارای پنج گنبد شبیه کلیسای بیزانتین میباشد
اما با ساختمان رومانسیک- چارل ماگنی بوسیله پاپ در روز کریسمس در سال ۸۰۰ بعد از میلاد
در پیترز با سیلیکا بوسیله پاپ تاجگذاری شد به این منظور که امپراطوری روم غربی قدیم
را بازسازی نماید- روند سیاسی چارل ماگنی ادامه یافت تا زمانیکه بیشتر اروپا را تحت
سیطره خود قرار داد- همراه با ورود تدریجی ایالت سیاسی مجزا که در حقیقت به ملتها جوش
خورده بودند- چه بوسیله وفاداران یا شکست خوردگان، پادشاهی آلمان به امپراطوری مقدس
روم خاتمه داد- تصرف انگلیس بوسیله ویلیام، دوک نرماندی در هر بر ۱۰۶۶ باعث اتحاد آن
کشور شد همچنین اتحاد ساختمان قلعهها و کلیساها که باعث استحکام حضور نورمن گردید-
در آن زمان هنگامیکه ساختمانهای به جا مانده از امپراطور روم قبلی روبه انحطاط نهاد
و آموزشها و صنعت آن ناپدید گردید ساختمانهای گنبدهای آجری و حکاکیهای معماری تزئینی
بدون تنزل با تمام جزئیات ادامه یافت-
اگر
چه به شکل عظیمی تا سقوط روم در امپراطوری مستحکم بیزانتین بدون تنزل ادامه یافت- کلیساهای
گنبددار استانبول و اروپای شرقی معماری شهرهای معینی را تحت تأثیر قرار دادند- بخصوص
از طریق تجارت و جنگهای صلیبی- قابل ملاحظهترین ساختمان، مارکز باسیلیکا، ونیز است
اما تعداد زیادی نمونهها با معروفیت کمتر وجود دارد- به خصوص در فرانسه مانند کلیسای
سانیت، فرانت، پری گوکس و آنگولیم کاتدرال-
بیشتر اروپا بوسیله فئودالیسم تحت تأثیر قرار گرفتند
در فئودالیسم رعیتها تصدی زمینهایی را که در آن کار میکردند درازای خدمات ارتشی از
روسای محلی گرفتند- نتیجه آن این بود که میتوان آنها را برتر نامید نه تنها در مشاجرت
محلی بلکه جهت پیروی پادشاهان برای مسافرت در سطح اروپا به جهت جنگهای صلیبی اگر از
آنها خواسته میشد-
جنگهای صلیبی ۱۲۷۰-۱۰۹۵ باعث مهاجرت افراد زیادی
شد و همراه با آنها عقاید و مهارتهای تجاری انتقال یافت به خصوص آنهایی که در ساخت
استحکامات و کارهای فلزی جهت آمادهسازی ارتش دخالت داشتند که این موارد جهت، ساخت
و تزئین ساختمانها نیز به کار میرفت- مهاجرت مداوم مردم، رهبران، اشراف، اسقفها،
صنعتگران و رعایا عامل مهمی درایجاد تجانس روشهای ساختمانسازی و روش شناخته شده رومانسیک
علیرغم تفاوتهای محلی بود- در کلیسای آندروز، کراکو، برجهای جفت در نقشه هشت ضلعی هستند
و دارای گنبدهایی با روش دوران باروک میباشند-
مذهب
در سطح اروپا در اواخر قرن یازده و قرن دوازده رشد بیسابقهای در تعداد کلیساها دیده
میشود- تعداد زیادی از این ساختمانها بزرگ و کوچک هنوز موجودند که شامل کلیساهای بسیار
شناخته شده مانند سانارماریا در کاسمدین روم، باپتیستری در فلورانست و سان ژنوماگیوردر
ورانو میباشد-
پیشینه
سبک رومانسک: تقسیم امپراتوری روم به دو بخش شرقی و غربی وضعیت این امپراتوری و ایجاد
امپراتوری بیزانس و در نهایت سقوط امپراتوری روم غربی با تحولات مهمی در اروپای غربی
همراه گردید- از گذشته های دور همیشه اقوام ساکن شمال اروپا و حتی قسمتهای آسیای غربی
برای دست یافتن به کرانه های مدیترانه در کوچ و مهاجرت بوده اند و این مهاجرت موجب
برخورد و تضاد بین اقوام گوناگون شده است-
مهاجرت
گوتها از شمال به سمت جنوب موجب تحولات مهمی در تاریخ اروپا گردید، اقوم مختلف شمالی
که به بربرها معروف بودند، پس از چند دهه با استقرار در اروپای مرکزی "از قرن
هشتم میلادی به بعد" دولتهای جدیدی بوجود آوردند که در طی استقرارشان هنر مشخصی
پدید آوردند که متاثر از یونان و روم بود- گوتها در هنگام مهاجرت و جابجایی، باعث مهاجرت
اقوام دیری از سرزمینهای اصلی شان شدند- آنها در حوالی سال 300 میلادی به دو گروه گوتهای
شرقی در قسمتهای شرقی اروپا استقرار یافتند و گوتهای غربی که به سوی اروپای غربی ،
تا مرزهای شمالی امپراتوری روم پیش رفتند که در مواجهه با قدرت امپراتوری روم از نفوذ
به آن سرزمین باز ایستادند-
قدرت
نظامی امپراتوری که مرزهای شمالی آن را به رود دانوب محدود می کرد، مانع نفوذ و ادامه
مهاجرت اقوام شمالی گردید و در طی دوران حکومت امپراتوری روم، همواره بین این دو حکومت
و بربرها "اقوام شمالی" جنگهای سخت و خونینی در جریان بوده است-
در قرن
چهارم میلادی قدرت جدیدی از سمت آسیا، اروپا را مورد تاخت و تاز قرار دد این مهاجمان
هونها بودند که گوتها را تحت فشار قرار داده و به مرزهای امپراتوری روم عقب راندند
و امپراتوری روم که خوند را در مواجه این خطر دید به ویزووتها اجازه داد ه در کرانه
های غربی رود دانوب مستقر شوند-
اما
این وضعیت دوام چندانی نیافت و ویزوگوتها سر به شورش برداشتند و در ججنگی که بین آنها
و نیروی روم در گرفت، امپراتور روم کشته شد و سپاهیانش نیز شکست سختی را پذیرا شدند
- پس از این شکست روم مقاومت چندانی در مقابل گوتها نشان نداد و سرانجام تسلیم شد1-
هونها
همچنان در ادامه نفوذشان به اروپای غربی و جنوب اروپا ویزوگوتها را مجبور نمودند، از
جنوب ایتالیا گذشته و در فرانسه "جنوب فرانسه" مستقر شوند که در نهایت آنها
با فرانکها مواجه شدند و سرانجا م به سوی جنوب اسپانیا مهاجرت کردند-
با مرگ
اتیلا سردار هونها در سال 453 میلادی اروپا از کابوس وحشت نجات یافت- ولی درگیری بین
اقوام مختلف اروپا تا سال 750 میلادی طول کشید تا اینکه در این دوره امپراتوری فرانکها
با نام {کارولنژ} قدرت را در اختیار گرفت و آرامش نسبی به اروپا بازگشتقبایل بربر مسیحی
و کلیسا به تدریج جانشین امپراتوری روم گردیدند و پایه های بی چون و چرای کلیسا و پاپها
در قرون وسطی ریخته شد-
این امر در زمانی به اوج خود رسید که در قرن پنجم
میلادی پادشاه فرانکها به مذهب کاتولیک گروید، و کلیسای روم در رقابت با کلیسای ارتدوکس
روم شرقی وارد عرصه جهان گردید- بربرها که خود هنر چندانی نداشتند، در مواجهه با میراث
یونان و روم هنرشان شکل گرفت سرانجام با امپراتوری کارولنژها دوران احیاآ هنر فرارسید2-
اواخر سده هشتم و یا سده نهم میلادی، شاهد یک پدیده بزرگ تاریخی بود که امروزه دوره
احیای رم مسیحی در عصر شارلمانی، در تلاش بود که همانند کنستانتین رفتار کند و زمانیکه
پاپ تاج شاهی را بر سر او نهاد، او را امپراتور این امپراتوری احیاء شده روم نامید،
حکومت جدید امپراتوری مقدس روم نامیده شد- که تا یکهزار سال بعد گاه بزرگ گاه کوچکتر
شد- ولی با انهدامش توسط ناپلئون در سال 1806 میلادی در اروپای مرکزی به حیات خود ادامه
داد3- شارلمانی بناهایی را به اقتباس از معماری رومی بنیاد گذارد که در میان آنها می
توان به نمازخانه کاخ شارلمانی در {آخن} اشاره نموده و همچنین وضعیت {دیر سن گال} سوئیس
"819 میلادی" یکی از مجموعه بناهای ساخته شده در دوره شارلمانی است---
پس از
شکست جانشینان شارمانی، حکومت این ناحیه بدست اوتونی ها افتاد که مهماری اوتونی مسیر
اسلاف کارولنژی خویش را دنبال کرد، یکی از بناهای شاخص این دوره کلیسای {دیر سین میکائل
در هیلدسهایم} است که در فاصله 1001 تا 1031 میلادی ساخته شده است تقسیم بندی برجها
و بدنه جسیم آن کاملا مشخص است- در این کلیسا مراکز ثقل ساختمانی در شرق و غرب به خوبی
مشهد است و صحن اصلی در حکم تالاری است که این دو برج "مراکز" را به هم متصل
می کند-با اَرگان همراه باشید
در این
کلیسا و بناهای فوق الذکر مقدمات سبک رومانسک را می توان ملاحظه کرد ولی آنچه در این
گفتار قابل توجه است، تفکرات و اندیشه هایی است که بر جامعه رومانسک حاکم بوده و در
آثار معماری بویژه در کلیساها مشهود است
سبک
رومانسک : اوضاع و احوال اجتماعی پیش از قرون وسطی در دوره های یونان و روم موجب شده
بوده که آثار هنری، بطور کلی هنر معماری به رشد و تداوم و ماندگاری قابل ملاحظه ای
برسد- این وضعیت تا چند قرن بعد هم در اروپا ودوام آورد، اما در نتیجه جنگها و کشمکشها
فترتی پدید آمد، تا اینکه در این برهه از زمان هنر و سبک سبک رومانسک پا به عرصه گذشت-
چون در دوره امپراتوری کارولنژی و اتوئی مدتی ثبات سیاسی حاکم گردید که به طور مختصر
به آن اشاره کردیم-
با آغاز
نخستین دوره جنگهای صلیبی در اوایل سده دهم میلادی در اروپا، جمعیت های عظیمی از نقاط
و شهرهای اروپای غربی به شهرهای مختلف مهاجرت کرده و پناهنده شدند، از جمله این شهرها،
شهر اورشلیم بودت- این مکان در آن موقع سرزمین مقدس خوانده می شد-
پیش
از جنگهای صلیبی دو طبقه اجتماعی در سراسر اروپا از قدرت و نفوذ بسیاری برخوردارد بودند
که دسته اول فئودالها، ملاکین و بارون های ثروتمند بودند و هر کدام به فراخور میران
پول و زمینهایی که در تملک خویش داشتند از نفوذ و قدرت خاصی برخورددار بودند و گروه
دوم روحانیون مسیحی و مبلغین مذهبی و متولیان دیرهای بزرگ و کلیساها بودند که در میان
مردم و همچنین در نزد حکومت های زمان خود مورد احترام و صاحب نفوذ بودند
-
پس از
نخستین جنگ صلیبی در عرصه های مردممختلف ممالک اروپایی تحولاتی ایجاد شد که منجر به
تثبیت مقام کلیسا به عنوان رهبر مردم، و دیگر ایجاد وضعیتی مناسب برای برقراری روابط
تجاری با شرق گردید و سوم، آزادی و استقلال شهرها، و این امتیاز در صورتی حصول می گردید
که شهروندان در کمک به جنگ مبالغی را پرداخت می کردند تا بتوانند برای شهر استقلال
و آزادی نسبی به ارمغان آورند، و چهارم رههای ارتباطی تجاری با کشورهای مشرق زمین4-
همانند شریانهای اصلی انتقال اندیشه ها و علوم جدید به اروپا پدید آمد ه آنرا رومانسک
یا رومی وار نامیده اند در حالی که وامدار اصولی از هنر رومی بود، اما خود به تنهایی
هنری محض و اصیل قلمداد می شد-
اگر
زمانی را برای پدید آمدن سبک رومانسک در نظر بگیریم باید به یک دوره دویست ساله اشاره
کنیم یعنی سده های یازده و دوازده میلادی5- در سبک رومانسک نکته قابل توجه و تامل احترام
و جایگاه ویژه معنوی و مذهبی کلیساها است و همچنین عملکردهای مختلف این بنا برای سخنرانی
و مواعظ، محل تجمع ها و تصمیم گیری ها است- همین امر موجب شد که افزایش شگفقت انگیزی
در فعالیتهای ساختمانی پدید آید- یکی از رهبانان قرن یازدهم به نام {رائول گلابر} در
این باربه گفته است که دنیا، خود را به جبه ای سفید از کلیسا می آراسته است-
این
کلیساها نه تنها با تعداد فراوانتری به وجود آمدند، بلکه عمدتا از کلیساهای آغاز قرون
وسطی بزرگتر و پر تجمل تر ساخته شدند، و به ویژه بیشتر آنها نمای رومی داشتند- زیرا
شبستان آنها بر خلاف سقف چوبی، تاق قوسی داشت و بدنه خارجیشان بر خلاف کلیساهای صدر
مسیحیت و بیزانسی و کارولنژی و اوتونی با تزئینات معماری و پیکر تراشی تزئین می گردید-
از لحاظ جغرافیایی بناهای عمده به شیوه رومی در سراسر دنیای مسیحیت بوجود آمد
-
از شمال اسپانیا تا ناحیه رودخانه راین، و از مرز
انگلیس و اسکاتلند تا قسمت مرکزی ایتالیا- در این میان بهترین و متنوع ترین نمونه های
معماری محلی و متهورانه ترین ابتکارات فنی در فرانسه به منصه ظهور رسید6- اگر عمده
ترین ویژگیهای سبک رومانسک را بیان کنیم، بکارگیری قوسهای نیم دایره رومی در سقف ها
، همچنین استفاده از جرزهای سنگین بوده است7-
نکته
قابل توجه در سبک رومانسک این است که تغییرات پر دامنه ای پیدا کرده و تنوعات منطقه
ای فراوانی را شامل می شود و همین امر موجب گردید مورخان معماری، آنرا سبکی فی نفسه
کامل پنداشته و معتقد نیستند که پیش در آمد ناقصی برای سبک گوتیگ بوده باشد- بدین ترتیب
سبک رومانسک علیرغم تنوعاتش، به سهولت قابل شناخت است و نخستین معماری حقیقی متعلق
به سده های میانی به شمار می رود-
از دیگر
ویژگیهای سبک سبک رومانسک می توان به حجم های کلیساها از بعد
معماری اشاره داشت که
همگی از احجام هندسی ساده وبزرگ و با زاویه قائمه نظیر مکعب& مکعب مستطیل، استوانه
و نیم استوانه تشکی یافته اند- بخشهای اصلی با قرار دادن دیوارهای یا ستونهای دراز
در چهار چوبها تاب بندی خشتهای کوچکتر تقسیم شده اند سطوح بیرونی عناصر تزئینی بوده
اند، این زمان بازتابی از چگونگی سازماندهی ساختمان به شمار می روند8
-
گسترش
و اعتلای معماری سبک سبک رومانسک در اروپا به طور مشخص در چهار کشور: فرانسه، انگلستان،
آلمان و اسپانیا قابل بررسی اند، در هر یک از این چهار کشور معماران سبک رومانسک با ظرافت و نوآوری های خاصی معماری این دوره را به شرایط، مقتضیات و خصوصیات
کشور خود وفق داده و همین امر سبب شد تا ویژگیهای خاصی در سبک سبک رومانسک هر یک از
این کشورها قابل ملاحظه باشد9- در هر یک از کشورهای فوق الذکر، سبک رومانسک به شیوه
های گوناگون و متنوع اجرا گردیده است و در مناطق مختلف هر کشور روش ساخت بناهای این
سبک بویژه کلیساها، بنا به ابتکارات معماران متمایز گردیده است و در مناطق مختلف هر
کشور روش ساخت بناهای این
سبک بیش از ده شیوه "سبک" از این معماری "رومانسک"
وجود دارد- اینک به طور مختصر به ویژگیهای سبک رومانسک در هر یک از کشورهای مذکور می
پردازیم:
اگر زمانی را برای پدید آمدن سبک
رومانسک در نظر بگیریم باید به یک دوره دویست ساله اشاره کنیم یعنی سده های یازده
و دوازده میلادی - در سبک رومانسک نکته قابل توجه و
تأ مل ، احترام و جایگاه ویژه
معنوی و مذهبی کلیسا ها است و همچنین عملکردهای مختلف این بنا برای سخنرانی و
مواعظ ، محل تجمع ها و تصمیم گیری ها است - این کلیساها نه
تنها با تعداد بیشتر به
وجود آمدند بلکه از کلیساهای آغاز قرون وسطی بزرگ تر و پرتجمل تر نیز ساخته شدند و
بیشتر آنها نمای رومی داشتند –
شبستان آنها طاق قوسی داشت و نمای بیرونی با
تزیینات معماری و پیکرتراشی تزیین می گردید- بکارگیری قوس های نیم دایره ای رومی
در سقف ها و استفاده از جرز های سنگین
مشخصات بارز سبک سبک رومانسک می باشند - از
دیگر ویژگی های این سبک می توان به حجم های کلیساها از بعد معماری اشاره کرد که
همگی از گروهی احجام ساده و بزرگ تشکیل یافته اند
نکته های مهم
سبک
رومانسک متاثر از معماری رومی بوده است -
کلیسای
جامع اشپیلیه در اسپانیا و با شیوه سبک رومانسک به همراه گوتیک ساخته شده است -
کلیسای
سن سرنن در پاریس از شاهکار های سبک رومانسک می باشد -
_ سیر
ساختن برج کج پیزا که در اصل ، به عنوان برج ناقوس خانه کلیسای جامع دومو در مرکز شهر
و همچنین نصب ساعت بر روی آن از سال 1173 میلادی آغاز شد و ساخت کامل آن در چندین مرحله
و با تاخیری صد ساله به پایان رسیده است -
_ ارتفاع
برج کج پیزا از سطح زمین نزدیک به 54 متر است و در حال حاضر ، انحراف برج از حالت قائمه
آن در حدود 5/5 درجه است -
_ «کلیسای
جامع دومو » که سمبل معماری رومیایی " رومانسک " است درکنار برج کج پیزا
و گورستان کومپو سانتو در میدان معجزات ، موجب شد تا تمامی این آثار در فهرست جهانی
یونسکو به ثبت برسد -
خصوصیات
اجمالی سبک سبک رومانسک :
1- دیوارهای
تنومند و سنگین
2- شکل
ظاهری ساختمان همانند یک بلوک با گروهی از احجام هندسی بزرگ ، ساده و قابل تعریف
3- سطوح
بیرونی دیوارها ساده وتزیینات بسیار کم
4- نقشه
ساختمانی منظم و هندسی
5- طاق
های گهواره ای پیوسته
6- عدم
موفقیت در تأمین نور داخل بنا
7- سردرها
عمیق دارای نقش برجسته های تزیینی
8- پیکرتراشی
وابسته به بنا و غیر مستقل
ادامه این تحقیق در معماری رومانسک میباشد
دیدگاه دیگران (بدون دیدگاه)...
Leave a reply